كوفی عنان نماینده مشترك سازمان ملل و اتحادیه عرب درباره سوریه، در مصاحبه ای با روزنامه لوموند فرانسه كه روز گذشته منتشر شد، گفته كه طرح صلحش در پایان دادن به خشونت ها در سوریه تاكنون ناموفق بوده و شكست خورده است.

از حدود چهار ماه پیش و پس از اوج گیری ناآرامی ها و درگیری های خشونت بار میان نیروهای دولتی و مخالفان مسلح در سوریه، كوفی عنان از سوی سازمان ملل متحد و اتحادیه عرب برای یافتن راه حل مسالمت آمیز برای پایان دادن به درگیری ها در این كشور ماموریت یافت.

كوفی عنان كه دبیركلی سابق سازمان ملل را نیز تجربه كرده، پس از قرار گرفتن در جایگاه جدید و دشوار خود طرحی را برای پایان دادن به بحران دامنه دار سوریه عرضه كرد كه سرانجام با رایزنی های گسترده، دولت سوریه نیز با اجرای آن موافقت نمود.

طرح عنان شامل مواردی از جمله عقب نشینی نیروهای ارتش و انتقال تسلیحات سنگین از مناطق شهری و توقف عملیات نظامی علیه مناطق مسكونی، اجرای آتش بس بین نیروهای دولتی و مخالفان، آزادی زندانیان سیاسی و امدادرسانی به غیرنظامیان در مناطق درگیری است.

با گذشت چند ماه از ارایه این طرح، درگیری های خشونت بار در سوریه نه تنها متوقف نشده بلكه گسترده تر و پیچیده تر نیز شده است. همین وضعیت كوفی عنان را واداشت تا در مصاحبه اخیرش به صراحت از شكست طرحش در سوریه سخن گوید. وی گفت: تلاش‌های بسیاری برای یافتن راه حلی سیاسی و مسالمت آمیز برای این بحران صورت گرفت. پر واضح است كه ما موفق نشدیم و شاید هیچ ضمانتی برای موفقیت ما وجود نداشته باشد.

عنان گرچه معتقد است كه روسیه در روند تصمیم گیری درباره بحران سوریه نقش مهمی دارد اما از نظر وی این تنها روسیه نیست كه مسیر حوادث را روشن می كند. از نظر عنان باید در این روند، كشورهای مختلفی را وارد صحنه كرد. بنابر همین رویكرد بود كه از حدود یك ماه پیش وی پیشنهاد تشكیل گروهی موسوم به تماس بین المللی را مطرح كرد كه در آن علاوه بر كشورهای عضو شورای امنیت و اتحادیه اروپا و اتحادیه عرب، كشورهای تاثیرگذار منطقه ای از جمله جمهوری اسلامی ایران نیز حضور داشته باشند.

وی در بخشی از مصاحبه اخیرش با لوموند در خصوص جایگاه ایران در روند تصمیم گیری درباره بحران سوریه گفت: روسیه صاحب نفوذ بسیار بزرگی است اما من مطمئن نیستم كه تنها مسكو مسیر حوادث را مشخص می‌كند، ایران نیز یك بازیگر مهم است و باید بخشی از راه حل باشد. ایران در سوریه دارای نفوذ است و نباید نادیده گرفته شود.

گرچه كوفی عنان بارها بر ضرورت حضور ایران در روند تصمیم گیری ها تاكید كرده اما كشورهای غربی همواره مخالف این پیشنهاد بوده اند.

به نظر می رسد مخالفت غرب با ورود ایران به مذاكرات درباره بحران سوریه به این دلیل بوده كه آنها نگرانند كه ورود ایران به این عرصه برگ های برنده این كشور در برابر غرب بویژه در مذاكرات این كشور با گروه پنج به اضافه یك را افزایش دهد.

از زمان آغاز بحران در سوریه، برخی محافل سیاسی و رسانه ای غربی و عربی كوشیدند تا نقش ایران در بحران سوریه را وارونه نشان دهند و اینگونه وانمود كنند كه ایران در برابر خواست مردم سوریه قرار دارد؛ اما واقعیت چیز دیگری را نشان می دهد.

جمهوری اسلامی ایران همواره بر حق مردم سوریه در بهره بردن از حقوق و آزادی های سیاسی تاكید كرده است. طرح چنین مساله ای، اقتضا می كرده كه ایران از هرگونه اقدامی و در راس آن اقدامات دولت سوریه برای اصلاحات سیاسی در آن كشور حمایت كند.

در طول یكسال اخیر دولت سوریه دست به اصلاحاتی از جمله قانون احزاب، قانون رسانه ها و مهمتر از همه قانون اساسی این كشور زد كه هیاهوی رسانه ای در منطقه و جهان باعث شد كه این اقدامات كمتر مورد توجه قرار گرفته شود.

سیاست سازنده جمهوری اسلامی ایران در قبال سوریه تا آنجا پیش رفت كه حدود سه ماه پیش 'سعید جلیلی' دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران، در دیدار با كوفی عنان راه حل دو مرحله ای را برای حل بحران سوریه ارایه كرد. بر این اساس ایران پیشنهاد داد كه در مرحله اول ساز و كاری طراحی شود كه گروه های مسلح ضد دولت سوریه و كشورهایی را كه با كمك های لجستیكی و تسلیحاتی در صدد ایجاد منطقه حائل هستند به توقف خشونت و درگیری و همچنین برقراری ثبات و امنیت پایبند سازد. همچنین بر اساس پیشنهاد ایران، در مرحله دوم ساز و كاری طراحی شود كه انتخابات آزاد پارلمانی بر اساس قانون اساسی اصلاح شده این كشور در موعد مقرر برگزار و دولت منتخب برآمده از پارلمان تشكیل شود.

یكی از سیاست های اصولی ایران در بحران سوریه، تاكید بر نبود مداخله خارجی با هدف براندازی دولت در این كشور بوده است.

طی 16 ماهی كه از بحران سوریه می گذرد، برخی كشورهای غربی و عربی به نام دوستی با مردم سوریه مواضع و اقدامات خصمانه ای را علیه این كشور به اجرا گذاشته اند تا بلكه بتوانند از این رهگذر، منافع خود را تامین كنند. این دخالت ها به حدی رسید كه برخی كشورها صراحتا از ارسال كمك های تسلیحاتی به مخالفان مسلح دولت سوریه سخن گفتند.

در ماه های اخیر گزارش های متعددی از قاچاق سلاح از طریق مرزهای سوریه به داخل این كشور منتشر شده كه مقصد اصلی این سلاح ها مخالفان مسلح دولت بوده است.

كوفی عنان در مصاحبه اش با روزنامه لوموند به این موضوع نیز اشاره كرده و آن را یكی از دلایل بحرانی تر شدن وضعیت سوریه و شكست طرحش می داند. وی در این باره ضمن انتقاد از كشورهایی كه همواره به مواضع روسیه و چین حمله می كنند، گفت: چرا از كشورهایی كه اسلحه و پول به (مخالفان دولت) سوریه می‌فرستند و دارای تاثیر در این كشور هستند، سخنی نمی‌گویند؟

بدیهی است كه اقداماتی از جمله ارسال كمك های تسلیحاتی به مخالفان دولت از سوی برخی كشورهای مخالف دولت سوریه، علاوه بر گسترده كردن ابعاد خشونت ها منجر به بی اعتمادی دولت این كشور نسبت به روندهای بین المللی حل بحران شده است.

از سوی دیگر این اقدامات غیرسازنده، باعث شده تا روسیه و چین نیز كه بشدت از گسترش نفوذ غرب در منطقه نگرانند، سعی كنند با اقداماتی از جمله وتوی قطعنامه های ضد سوری در شورای امنیت مانع از بهره برداری غرب و متحدان آن از فضای بحران زده سوریه شوند.

كوفی عنان درباره نگرانی های روسیه و چین گفت: این دو كشور معتقدند كه در قطعنامه شورای امنیت سازمان ملل در بحران لیبی برای حمایت از مردم این كشور، فریب خوردند. قطعنامه‌ای در شورای امنیت تصویب شد و پس از آن به عملیاتی برای سرنگونی نظام تبدیل شد.

اظهارات صریح كوفی عنان درباره شكست طرح صلحش در سوریه به هیچ وجه خبر خوشایندی برای دوستداران سوریه و آرامش در این كشور نیست. تردیدی نیست چنین بستری بیش از پیش به سود كشورهایی است كه از همان ابتدا خواهان راه های یكجانبه ای همچون براندازی در سوریه بوده اند.

كشورهای غربی و متحدان عربی آنها كه از همان ابتدای بحران سوریه به دنبال براندازی نظام و پیگیری اهداف و برنامه های خود بودند، گرچه در برهه ای ناگزیر به حمایت از طرح صلح كوفی عنان شدند اما در عمل نه تنها كمكی به اجرا شدن این طرح نكرده اند بلكه همواره بر سر آن مانع تراشیده اند.

البته اظهارات كوفی عنان مبنی بر شكست طرح صلحش الزاما به معنای بن بست در اجرای این طرح نیست. چرا كه وی با وجود چنین اظهاراتی، تلاش هایش برای نجات طرحش را ادامه می دهد. در جدیدترین این تلاش ها، وی روز گذشته به سوریه سفر كرده و قصد دارد با مقامات این كشور گفت و گو كند. باید منتظر ماند و دید آیا كوفی عنان می تواند طرح صلح خود را كه تاكنون زمین مانده، در مسیر پر پیچ و خم پیش رو جلو ببرد یا خیر؟

تحقیق**9930**1358